Μαθαίνοντας Γηριατρική

Περιγραφή

Περιεχόμενα
Μέρος I Μαθαίνοντας γηριατρική
1 Εισαγωγή: Προσαρμογή της Ιατρικής Εκπαίδευσης Ανάλογα με την Ηλικία του Ασθενή, Προώθηση της Γηριατρικής Σκέψης
Βιβλιογραφία
2 Διδασκαλία και Εκμάθηση του Περιεχομένου της Γηριατρικής
2.1 Εισαγωγή
2.2 Θεωρίες Εκμάθησης
2.2.1 Ανδραγωγία
2.2.2 Αναστοχασμός
2.2.3 Βιωματική μάθηση
2.2.4 Ανεύρεση Κινήτρων
2.2.5 Προσωπικές Μαθησιακές Προτιμήσεις
2.2.6 Αξιολόγηση Φοιτητών
2.2.7 Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων
2.3 Διδασκαλία Προπτυχιακών Φοιτητών: Πρακτικά Ζητήματα
Βιβλιογραφία
Μέρος II Χαρακτηριστικά της Γήρανσης και της Γηριατρικής
3 Ηλικία: Ετερογένεια—Εξατομίκευση
3.1 Η Ετερογένεια του Γηράσκοντος Πληθυσμού
3.2 Ατομική Ετερογένεια: Μια Προοπτική Κύκλου Ζωής
3.2.1 Καθοριστικοί Παράγοντες των Μεταβολών της Κινητικότητας Κατά τη Διάρκεια της Ζωής
3.2.2 Καθοριστικοί Παράγοντες της Αρτηριακής Πίεσης και της Καρδιομεταβολικής Υγείας σε Ηλικιωμένους Κατά τη Διάρκεια της Ζωής
3.2.3 Καθοριστικοί Παράγοντες της Γνωστικής Ικανότητας κατά τη Διάρκεια της Ζωής στην Τρίτη Ηλικία
3.3 Πολιτισμικά και Δεοντολογικά Ζητήματα που Σχετίζονται με την Ετερογένεια του Γηράσκοντος Πληθυσμού
3.3.1 Πολιτισμικές Διαφορές στη Γήρανση
3.3.2 Ηλικιακός Ρατσισμός και Ηλικιακές Διακρίσεις
Βιβλιογραφία
4 Η Έννοια της Ευπάθειας και της Λειτουργικής Έκπτωσης
4.1 Η Έννοια της Ευπάθειας
4.2 Αιτιολογία
4.3 Κλινικές Εφαρμογές
4.4 Αντιμετώπιση και Πρόληψη Ευπάθεια
4.5 Πιθανές παρεμβάσεις
Βιβλιογραφία
5 Άτυπες Κλινικές Εκδηλώσεις Νοσημάτων στους Ηλικιωμένους
5.1 Άτυπες Κλινικές Εκδηλώσεις σε Ηλικιωμένους Ασθενείς: Νοσήματα Ηλικιωμένων
5.2 Φυσιολογικές Μεταβολές στη Γήρανση
5.2.1 Ευπάθεια, Άτυπα Σημεία και Αλληλεπίδραση
5.2.2 Επιβράδυνση της Ανάρρωσης και Άτυπα Σημεία
5.2.3 Πολυαιτιότητα αντί για το Ξυράφι του Όκαμ
5.3 Ιατρική Βασισμένη στην Τεκμηρίωση στη Γηριατρική
5.3.1 Προς την Εξατομικευμένη ΙΒΤ
5.4 Από Κοινού Λήψη Αποφάσεων (ΚΛΑ)
5.4.1 Πολυπλοκότητα στην από Κοινού Λήψη Αποφάσεων σε Ηλικιωμένους Ασθενείς
5.4.2 Αβεβαιότητα
5.4.3 Προκλήσεις της ΚΛΑ σε Ηλικιωμένα Άτομα
Βιβλιογραφία
6 Η Πολυπλοκότητα του Γηριατρικού Ασθενή
6.1 Ορισμός και Καθοριστικοί Παράγοντες της Πολυπλοκότητας
6.2 Πώς Προσεγγίζουμε την Πολυπλοκότητα;
6.3 Σύντομος Οδηγός για τη Διαχείριση της Πολυπλοκότητας σε Ηλικιωμένους Ασθενείς
Βιβλιογραφία
Μέρος III Γηριατρικά Σύνδρομα
7 Έκπτωση Γνωστικών Λειτουργιών
7.1 Δημογραφικά Δεδομένα, Ορισμός και Παθοφυσιολογία της Γνωστικής Έκπτωσης
7.2 Χαρακτηριστικά και Συσχετισμοί Γνωστικής Έκπτωσης και Άνοιας: Υποεκτίμηση, Παράγοντες Κινδύνου, Συνέπειες
7.3 Προκλήσεις στη Θεραπεία και Διαχείριση της Νόσου
Βιβλιογραφία
8 Παραλήρημα
8.1 Ορισμός και Επιδημιολογία Παραληρήματος
8.2 Διάγνωση του Παραληρήματος
8.3 Θεραπεία του Παραληρήματος: Μια Πρόκληση
Βιβλιογραφία
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
9 Πτώσεις
9.1 Εισαγωγή
9.2 Αιτιολογία των Πτώσεων στους Ηλικιωμένους
9.3 Πολυπαραγοντική Εκτίμηση Κινδύνου
9.3.1 Λήψη Ιστορικού
9.3.2 Κλινική Εξέταση
9.3.3 Εργαστηριακά Ευρήματα
9.4 Εργαλεία Προσυμπτωματικού Ελέγχου
9.5 Εργαλεία Αξιολόγησης
9.5.1 Η Δοκιμασία Timed Up and Go (TUG)
9.5.2 Η «Εικονική» Δοκιμασία Imagined Timed Up and Go (TUGi)
9.5.3 Η δοκιμασία Timed Up and Go Διπλής Ταυτόχρονης Εργασίας (TUG-DT)
9.5.4 Ταχύτητα Βάδισης
9.5.5 Η Δοκιμασία Πέντε Επαναλήψεων «καθιστή σε όρθια θέση» – Five Times Sit-to-Stand Test
Περιεχόμενα
9.5.6 Έλεγχος για Ορθοστατική Υπόταση
9.5.7 Αλγόριθμος Αξιολόγησης ενός Ηλικιωμένου Ασθενή με Πτώση
9.6 Παρεμβάσεις
9.6.1 T’ai Chi
9.6.2 Ευρυθμική Jaques-Dalcroze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 9.7 Σύνοψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 10 Σαρκοπενία 119 10.1 Τι είναι η Σαρκοπενία;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 10.2 Πως Αναπτύσσεται η Σαρκοπενία;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 10.3 Αναγνώριση Ασθενών με Σαρκοπενία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 10.3.1 Διάγνωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 10.4 Πρόληψη και Θεραπεία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 11 Ακράτεια Ούρων 127 11.1 Ακράτεια Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128 11.1.1 Τύποι Ακράτειας Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 11.1.2 Διάγνωση Ακράτειας Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 11.1.3 Πώς να Αξιολογήσετε την Ακράτεια Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 11.1.4 Πώς να Αντιμετωπίσετε την Ακράτεια Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136 Μέρος IV Συνήθεις Διαταραχές που Σχετίζονται με την Ηλικία� �137 12 Σακχαρώδης Διαβήτης 139 12.1 Εισαγωγή και Πλαίσιο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139 12.2 Επιδημιολογία, Τύποι Διαβήτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 12.3 Ιατρικό Ιστορικό σε Ηλικιωμένους Ασθενείς με Διαβήτη. . . . . . . . . . .141 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145 13 Καρδιαγγειακή Νόσος 147 13.1 Επιδημιολογικά Χαρακτηριστικά των Καρδιαγγειακών Νοσημάτων στην Τρίτη Ηλικία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148 XIV 13.2 Εκτίμηση Ηλικιωμένου Ασθενή για ΚΝ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149 13.3 Αρτηριακή Υπέρταση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151 13.3.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 13.3.2 Διάγνωση σε Ηλικιωμένους Ασθενείς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 13.3.3 Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 13.4 Στεφανιαία Νόσος (ΣΝ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152 13.4.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 13.4.2 Θεραπεία της Χρόνιας ΣΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 13.4.3 Θεραπεία του Οξέος Στεφανιαίου Συνδρόμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 13.5 Αρρυθμίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154 13.5.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 13.5.2 Θεραπεία Συνδρόμου Νοσούντος Φλεβόκομβου και Κολποκοιλιακού Αποκλεισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 13.5.3 Θεραπεία Κολπικής Μαρμαρυγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 13.6 Βαλβιδική Καρδιακή Νόσος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155 13.6.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 13.6.2 Θεραπεία Στένωσης Αορτικής Βαλβίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 13.6.3 Θεραπεία Ανεπάρκειας Μιτροειδούς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 13.7 Καρδιακή Ανεπάρκεια (ΚΑ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156 13.7.1 Γενικά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 13.7.2 Διάγνωση Καρδιακής Ανεπάρκειας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 13.7.3 Θεραπεία Καρδιακής Ανεπάρκειας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 13.7.4 Παρηγορητική Θεραπεία Καρδιακής Ανεπάρκειας. . . . . . . . . . . . . . . 158 13.8 Φάρμακα σε Καρδιαγγειακή Νόσο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162 14 Εγκεφαλικό Επεισόδιο και Αγγειακή Εγκεφαλική Νόσος 165 14.1 Επιδημιολογία και Ορισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166 14.2 Αιτιολογία Ισχαιμικού Εγκεφαλικού Επεισοδίου. . . . . . . . . . . . . . . . . . .166 14.3 Κλινική Εκτίμηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166 14.3.1 Λόγος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 14.3.2 Διαταραχές Αντίληψης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 14.3.3 Γνωστική Λειτουργία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 14.4 Διερεύνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169 14.5 Αντιμετώπιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169 14.5.1 Μονάδα Εγκεφαλικού Επεισοδίου και Θεραπεία Επαναιμάτωσης . 169 Περιεχόμενα  XV14.6 Χρόνια Νόσος Εγκεφαλικού Επεισοδίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172 15 Κατάθλιψη 173 15.1 Ορισμός, Επιδημιολογία, και Διάγνωση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174 15.2 Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175 15.2.1 Φαρμακολογική Θεραπεία: Βασικές Αρχές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 15.2.2 Συστάσεις για Καλύτερη Αποτελεσματικότητα της Θεραπείας . . . . 177 15.2.3 Μη-φαρμακολογική Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180 16 Νεφρική Νόσος στην Τρίτη Ηλικία 181 16.1 Οξεία Νεφρική Ανεπάρκεια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182 16.1.1 Αίτια Οξείας Νεφρικής Ανεπάρκειας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 16.1.2 Κλινική Εικόνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 16.1.3 Αξιολόγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 16.1.4 Εργαστηριακή Διερεύνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 16.1.5 Εργαστηριακές Εξετάσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 16.1.6 Κυτταρολογική Εξέταση Ούρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 16.1.7 Διαχείριση/Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 16.2 Χρόνια Νεφρική Νόσος. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189 17 Διαταραχές του Ισοζυγίου των Υγρών 193 17.1 Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194 17.2 Αφυδάτωση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194 17.2.1 Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 17.3 Περίσσεια Ύδατος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196 17.3.1 Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 17.4 Υπονατριαιμία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197 17.4.1 Αιτίες Υπονατριαιμίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 17.4.2 Συμπτώματα Υπονατριαιμίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 17.4.3 Θεραπεία Υπονατριαιμίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 17.5 Υπερνατριαιμία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200 17.5.1 Αιτίες Υπερνατριαιμίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 17.5.2 Κλινική Εικόνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 XVI 17.5.3 Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201 18 Διαταραχές Ακοής και Όρασης 203 18.1 Διαταραχές Ακοής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203 18.2 Έλεγχος για Διαταραχή Ακοής σε Γηριατρικούς Ασθενείς. . . . . . . . . .205 18.3 Διαχείριση Ασθενών με Προβλήματα Ακοής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205 18.4 Διαταραχές Όρασης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207 18.5 Έλεγχος για Διαταραχές Όρασης σε Ηλικιωμένους Ασθενείς. . . . . . .207 18.6 Διαχείριση Ασθενών με Διαταραχή Όρασης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211 19 Έλκη Πίεσης (Κατακλίσεις) 213 19.1 Ορισμός, Αιτιολογία και Επιπτώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214 19.2 Ταξινόμηση και Διαφορική Διάγνωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216 19.3 Πώς μπορούν να Προληφθούν τα Έλκη; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223 20 Κινητικές Διαταραχές 225 20.1 Κινητικές Διαταραχές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225 20.1.1 Τρόμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 20.2 Αξιολόγηση των Κινητικών Διαταραχών. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229 20.3 Νόσος του Πάρκινσον και Παρκινσονισμός. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230 20.4 Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231 20.5 Σύνοψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232 21 Πόνος 233 21.1 Εισαγωγή και Πλαίσιο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234 21.2 Προσυμπτωματικός Έλεγχος και Αξιολόγηση του Πόνου. . . . . . . . . .235 21.2.1 Έλεγχος για Χρόνιο Πόνο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 21.2.2 Κλινική Εκτίμηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 21.3 Θεραπεία Χρόνιου Πόνου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236 21.3.1 Μη φαρμακευτική Αντιμετώπιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 21.3.2 Τοπικά Σκευάσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 21.3.3 Ελάχιστα Επεμβατικές Θεραπείες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 21.3.4 Συστηματική Αναλγητική Αγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Περιεχόμενα  XVII21.3.5 Πρακτικές Συστάσεις για τη Διαχείριση Ανεπιθύμητων Ενεργειών των Οπιοειδών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 21.3.6 Επικουρική Θεραπεία του Νευροπαθητικού Πόνου . . . . . . . . . . . . . . 244 21.3.7 Θεραπεία Ηλικιωμένων Ασθενών με Άνοια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245 `22 Οστεοπόρωση 247 22.1 Ορισμός και Επιδημιολογία Οστεοπόρωσης και Οστεοπενίας . . . . .248 22.1.1 Ορισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 22.1.2 Επιδημιολογία (Hernlund et al. 2013) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 22.2 Παράγοντες Κινδύνου και Πρωτογενής Πρόληψη Οστεοπόρωσης 249 22.3 Σημεία Προσοχής για την Εντόπιση Καταγμάτων Ευθραυστότητας 250 22.4 Σημεία Προσοχής για τη Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας. . . . . . . . . .251 22.5 Διαφορική Διάγνωση της Οστεοπόρωσης στην Τρίτη Ηλικία . . . . . .251 22.6 Θεραπευτικές Επιλογές Οστεοπόρωσης στους Ηλικιωμένους . . . . .252 22.6.1 Μη-φαρμακευτική Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253 22.6.2 Φαρμακευτικές Θεραπευτικές Επιλογές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 22.6.3 Υποσχόμενες Νέες Θεραπείες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255 Μέρος V Προκλήσεις στη Διάγνωση και τη Διαχείριση Ηλικιωμένων Ασθενών� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �257 23 Φαρμακοθεραπεία 259 23.1 Πολυφαρμακία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260 23.1.1 Ορισμός και Επιπολασμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 23.1.2 Κλινικά Επακόλουθα της Πολυφαρμακίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 23.1.3 Στρατηγικές για τη Μείωση της Πολυφαρμακίας . . . . . . . . . . . . . . . . 262 23.2 Προβλήματα που Σχετίζονται με τη Φαρμακευτική Αγωγή . . . . . . . .262 23.2.1 Ορισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 23.2.2 Γιατί οι Ηλικιωμένοι Ασθενείς Διατρέχουν Μεγαλύτερο Κίνδυνο για ΠΣΦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 23.2.3 Ο Καταρράκτης Συνταγογράφησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 23.2.4 Αλληλεπιδράσεις Μεταξύ Φαρμάκων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 XVIII 23.3 Εντόπιση Προβλημάτων που Σχετίζονται με τη Φαρμακευτική Αγωγή και Διαχείριση της Πολυφαρμακίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270 23.3.1 Ορισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 23.3.2 Κανόνες Συνταγογράφησης σε Ηλικιωμένους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 23.3.3 Κριτήρια για την Αποφυγή Χρήσης Ακατάλληλων Φαρμάκων . . . . 272 23.3.4 Ολιστική Γηριατρική Αξιολόγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 23.4 Κλινικό Παράδειγμα «Ορθής Συνταγογράφησης» σε Γηριατρικό Ασθενή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275 23.4.1 Σκεφτείτε τη Διακοπή Φαρμάκων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 23.4.2 Σκεφτείτε τη Συνέχιση Θεραπείας Μετά από Επανεκτίμηση . . . . . . 276 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277 24 Πρόληψη: Δημόσια Υγεία, Διατροφή, Σωματική Δραστηριότητα, Εμβολιασμός 281 24.1 Αρχές της Πρόληψης στους Ηλικιωμένους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282 24.2 Πρόληψη και Δημόσια Υγεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283 24.3 Η Πρόληψη στους Ηλικιωμένους: Ο Ρόλος της Διατροφής. . . . . . . . .286 24.3.1 Γενικές Διατροφικές Συστάσεις για Ηλικιωμένα Άτομα . . . . . . . . . . . 286 24.3.2 Υπερβολικό Βάρος (Overweight) και Παχυσαρκία (Obesity) . . . . . . 288 24.3.3 Υποσιτισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 24.3.4 Υποσιτισμός: Προσυμπτωματικός Έλεγχος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 24.4 Πρόληψη στους Ηλικιωμένους: Ο Ρόλος της Σωματικής Δραστηριότητας και της Άσκησης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294 24.5 Πρόληψη στους Ηλικιωμένους: Ο Ρόλος του Εμβολιασμού. . . . . . . .304 24.5.1 Βασικοί Ορισμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 24.5.2 Προσεγγίσεις για την Ενίσχυση της Ανοσολογικής Απόκρισης στα Εμβόλια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 24.5.3 Ενδείξεις και Αντενδείξεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 24.5.4 Επιλεγμένες Συστάσεις για Εμβολιασμό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 24.6 Προγραμματισμός Φροντίδας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311 25 Επικοινωνία και Αξιολόγηση 315 25.1 Εισαγωγή και Πλαίσιο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315 25.2 Αποτελεσματική Επικοινωνία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316 25.3 Λήψη Ιστορικού και Αξιολόγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .318 Περιεχόμενα  XIX25.3.1 Διάρθρωση της Λήψης Ιστορικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 25.4 Επικοινωνία σε Ειδικές Καταστάσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320 25.4.1 Συνομιλία με Ηλικιωμένα Άτομα με Άνοια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 25.4.2 Οικογένεια και Φροντιστές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 25.4.3 Συζητώντας για Ευαίσθητα Θέματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 25.4.4 Πολιτισμική Διαφορετικότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 25.4 Στόχοι και Επιθυμίες του Ασθενή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323 Μέρος VI Εργαλεία Γηριατρικής Μεθοδολογίας � � � � � � � � � � �325 26 Η Ολιστική Γηριατρική Αξιολόγηση: Φροντίδα με Επίκεντρο τον Ασθενή 327 26.1 Εισαγωγή και Εννοιολογικό Πλαίσιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .328 26.1.1 Σχετική Ορολογία για την Κατανόηση της ΟΓΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328 26.2 Ορισμός της ΟΓΑ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331 26.3 Η ΟΓΑ σε Διαφορετικές Καταστάσεις και Κλινικές Συνθήκες . . . . . . .339 26.4 Αξιολόγηση της Πρόγνωσης με βάση την ΟΓΑ για τη Λήψη Κλινικών Αποφάσεων και τον Προσδιορισμό των Προτεραιοτήτων . . . . . . . . .340 26.5 Ο Δείκτης Multidimensional Prognostic Index (MPI). . . . . . . . . . . . . . .340 26.5.1 Πρακτικές Σημειώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343 27 Η Γηριατρική Ομάδα 347 27.1 Ποιος Είναι ο Λόγος για την Συνεργασία με μία ή εντός μιας Γηριατρικής Ομάδας; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348 27.2 Πώς Λειτουργεί η Γηριατρική Ομάδα;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348 27.3 Ο ρόλος των Γηριατρικών Ομάδων στην Ολοκληρωμένη Υγειονομική Περίθαλψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .355 XX Μέρος VII Δομές Υγειονομικής Περίθαλψης για Ηλικιωμένους �357 28 Τύποι Υγειονομικής Περίθαλψης σε Γηριατρικούς Ασθενείς 359 28.1 Εξωνοσοκομειακή Ιατρική Περίθαλψη στους Ηλικιωμένους . . . . . . .360 28.2 Ενδονοσοκομειακή Ιατρική Περίθαλψη στους Ηλικιωμένους. . . . . .361 28.3 Κοινωνική Μέριμνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362 28.4 Ολοκληρωμένη Φροντίδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363 28.5 Επιβάρυνση των Φροντιστών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363 28.6 Μετάβαση και Συνέχεια της Φροντίδας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364 28.7 Κοινωνικοί και Περιβαλλοντικοί Παράγοντες στη Φροντίδα των Ηλικιωμένων Ατόμων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .365 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366 29 Πρωτοβάθμια Περίθαλψη και Περίθαλψη στην Κοινότητα 367 29.1 Πρωτοβάθμια Περίθαλψη και Περίθαλψη στην Κοινότητα, για τους Ηλικιωμένους στην Ευρώπη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .368 29.2 Ποιος είναι ο Γηριατρικός Ασθενής στην Πρωτοβάθμια Περίθαλψη και στην Περίθαλψη στην Κοινότητα;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369 29.3 Χρηματοδότηση της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης και της Περίθαλψης στην Κοινότητα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372 29.4 Προεκτάσεις στην Οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης και της Περίθαλψης στην Κοινότητα για τους Ηλικιωμένους . . . . . . . . . . . . . .372 29.5 Έγκαιρος Προγραμματισμός Φροντίδας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374 30 Επείγουσα Φροντίδα 377 30.1 Εισαγωγή: Επείγουσα Φροντίδα στα Ηλικιωμένα Άτομα . . . . . . . . . . .378 30.2 Ηλικιωμένοι και Επείγουσα Φροντίδα: Κλινική Εικόνα . . . . . . . . . . . . .378 30.3 Παρεμβάσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380 30.4 Προτεραιότητες στην Κλινική Διαχείριση Ηλικιωμένων Ατόμων με Ευπάθεια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384 31 Νοσοκομειακή και Εξωνοσοκομειακή Φροντίδα Αποκατάστασης 385 31.1 Τι Είναι η Αποκατάσταση; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386 Περιεχόμενα  XXI31.1.1 Αποκατάσταση σε Ηλικιωμένα Άτομα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387 31.2 Ποιος Χρειάζεται Αποκατάσταση; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388 31.2.1 Άτομα που Διαμένουν στην Κοινότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 31.2.2 Νοσοκομειακοί Ασθενείς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 31.3 Τρόποι Οργάνωσης και Παροχής Αποκατάστασης . . . . . . . . . . . . . . . .389 31.3.1 Γενικές Αρχές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 31.3.2 Καθορισμός Στόχων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 31.3.3 Η Διεπιστημονική Ομάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 31.4 Αποκατάσταση σε Συγκεκριμένες Καταστάσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . .391 31.4.1 Δομές στην Κοινότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391 31.4.2 Αποκατάσταση Μετά από Οξεία Νόσο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392 31.4.3 Κατάγματα Ευθραυστότητας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395 31.5 Γιατί: Ποια Είναι τα Αποδεικτικά Στοιχεία για την Αποτελεσματικότητα της Αποκατάστασης; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397 32 Ιδρυματική και Μη Ιδρυματική Μακροχρόνια Περίθαλψη 399 32.1 Γενικές Αρχές της Μακροχρόνιας Περίθαλψης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 32.2 Δομές Μακροχρόνιας Περίθαλψης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406 33 Παρηγορική Φροντίδα και Φροντίδα στο Τέλος της Ζωής 407 33.1 Παρηγορική Φροντίδα και Φροντίδα στο Τέλος της Ζωής των Ηλικιωμένων ατόμων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408 33.2 Ο Ορισμός της Παρηγορικής Φροντίδας από τον ΠΟΥ . . . . . . . . . . . .408 33.3 Δομές Παρηγορικής Φροντίδας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409 33.4 Ενδείξεις για Παρηγορική Φροντίδα και Φροντίδα στο Τέλος της Ζωής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410 33.5 Ολιστική Γηριατρική Αξιολόγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410 33.6 Αξιολόγηση και Παρακολούθηση των Συμπτωμάτων . . . . . . . . . . . . .410 33.7 Δομημένοι Θεραπευτικοί Αλγόριθμοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412 33.8 Νοσηλευτική Φροντίδα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412 33.9 Φαρμακευτική Θεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412 33.10 Οξυγονοθεραπεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413 33.11 Διατροφή και Ενυδάτωση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413 33.12 Φαρμακευτική Θεραπεία στο Τέλος της Ζωής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413 XXII 33.13 Παρηγορική Φροντίδα σε Ασθενείς με Προχωρημένη Άνοια. . . . . . .414 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415 Μέρος VIII Λαμβάνοντας Υπόψη την Ευπάθεια του Ηλικιωμένου Ατόμου στην Κοινωνία � � � � � � � � � � � � � � � � � � �417 34 Ηθικά και Νομικά Ζητήματα στη Φροντίδα Ηλικιωμένων Ατόμων 419 34.1 Ηθική: Προσπάθειες Ορισμού. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 34.2 Η Σημασία των Ηθικών Προβληματισμών στη Γηριατρική. . . . . . . . .421 34.3 Αρχές Βιοϊατρικής Ηθικής. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .422 34.4 Σχετικά με Ηθικά Προβλήματα και Ζητήματα στην Περίθαλψη Γηριατρικών Ασθενών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .423 34.5 Λήψη Αποφάσεων στη Γηριατρική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .425 34.6 Ανεξαρτησία ή/και Αυτονομία του Γηριατρικού Ασθενή. . . . . . . . . . .426 34.7 Η Βούληση του Ασθενή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .427 34.8 Μια Πρακτική Προσέγγιση της Ηθικής στη Λήψη Αποφάσεων σε Εξατομικευμένες Περιπτώσεις. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428 34.9 Ζητήματα για το Τέλος της Ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .430 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .431 35 Κακοποίηση Ηλικιωμένων Ατόμων 433 35.1 Περιγραφή και Είδη Κακοποίησης Ηλικιωμένων Ατόμων . . . . . . . . . .434 35.1.1 Περιβάλλον και Παράγοντες Κινδύνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 35.2 Επιπολασμός και Αναγνώριση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .436 35.3 Πώς να Αποτρέψετε την Κακοποίηση Ηλικιωμένων Ατόμων;. . . . . . .437 Βιβλιογραφία. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .439